Adam Smith döneminden bu yana yaklaşık iki yüzyıl boyunca, ekonomistler bazı ülkeleri zengin, fakir yapan unsurları sorguluyorlar. Ancak, ekonomik büyümenin gizemi tam olarak çözülememiştir. Yaşam standartları neden dünya ülkeleri arasında büyük farklılıklar gösteriyor? Ve neden bazı ülkeler daha hızlı zenginleşirken diğerleri daha yavaş zenginleşiyor?
Easterlin (1974), mutluluklarını test ederken, insanların mevcut durumlarını toplumun şimdiki ve geçmiş deneyimlerinden kaynaklanan bir norm ile karşılaştırabileceğini belirtti. Bu norm, aynı topluluklara ve kültürlere mensup kişilerin paylaştığı ortak deneyimler nedeniyle ortak özellikler içerir. Belirlenen normun üzerinde olan bireyler, altındaki normlardan çok daha mutlu hissetme eğilimindedir. Bireylerin norm açısından nerede olacağı, ikamet edilen ülkenin ekonomik performansı ile yakından ilişkilidir. Bu nedenle, politika yapıcılar her zaman ekonomik büyümeyi çözülmesi gereken öncelikli ekonomik sorunlardan biri olarak dikkate almaktadır. Fiziksel sermaye, beşeri sermaye, doğal kaynaklar ve girişimcilik, tüm ülkeler için ekonomik büyümenin geleneksel belirleyicileri arasındadır. Bu nedenle, buluş, yenilik, yaratıcılık, girişimcilik ve teknolojik gelişim kavramlarına özellikle öncelik veren bir ekonomik büyüme yapısı ortaya çıkmıştır.
Ekonomik büyümenin aşağıdaki altı nedeni bir ekonomideki kilit bileşenlerdir. Geliştirilmeleri veya miktarlarının artışı, ekonomide büyümeye yol açabilir.
1. Doğal Kaynaklar
Petrol veya maden yatakları gibi daha doğal kaynakların bulunması, ülkenin üretimini değiştirdiğinden veya arttırdığından ekonomik büyümeyi artırabilir. Diğer kaynaklar arasında toprak, su, ormanlar ve doğal gaz bulunmaktadır.
Gerçekçi olarak, bir ülkedeki doğal kaynakların sayısını artırmak imkansız olmasa bile zordur. Ülkeler, doğal kaynakların tükenmemesi için arz ve talebin dengelenmesine özen göstermelidir. İyileştirilmiş arazi yönetimi arazinin kalitesini artırabilir ve ekonomik büyümeye katkıda bulunabilir.
2. Fiziksel Sermaye veya Altyapı
Fabrikalar, makineler ve yollar gibi fiziki sermayeye yapılan artan yatırım, ekonomik faaliyetlerin maliyetini düşürecektir. Daha iyi fabrikalar ve makineler fiziksel emekten daha verimlidir. Bu daha yüksek verimlilik çıktıyı artırabilir.
3. Nüfus veya Emek
Artan nüfus, işçilerin veya çalışanların mevcudiyetinde bir artış olduğu anlamına gelir, bu da daha yüksek bir işgücü demektir. Büyük bir nüfusa sahip olmanın bir dezavantajı, yüksek işsizliğe yol açabilmesidir.
4. Beşeri Sermaye
Beşeri sermayeye yapılan yatırım artışı iş gücünün kalitesini artırabilir. Kalitedeki bu artış, becerilerde, yeteneklerde ve eğitimde iyileşme ile sonuçlanacaktır. Vasıflı işgücünün büyüme üzerinde önemli bir etkisi vardır, çünkü vasıflı işçiler daha üretkendir.
5. Teknoloji
Bir diğer etkili faktör teknolojinin gelişmesidir. Teknoloji aynı emek seviyesiyle üretkenliği artırabilir, böylece büyüme ve gelişmeyi hızlandırabilir. Bu artış, fabrikaların daha düşük maliyetlerle daha verimli olabileceği anlamına geliyor. Teknoloji büyük olasılıkla uzun vadeli sürdürülebilir büyümeye yol açacaktır.
6. Kurumsal Faktörler
Bankacılık sistemini, yasal sistemi, vergi sistemi ve iyi bir sağlık sistemi gibi önemli faktörleri içerebilecek kurumsal faktörler, kurallar ve yasalar gibi ekonomik faaliyetleri düzenleyen kurumsal bir çerçeve.
Öncelikle dört tür ekonomik büyüme tipi vardır:
1. Ani yükselen ve düşen İş Çevrimleri
Eğer ekonomik büyüme yüksek hızda ve enflasyonu artırıcı nitelikte ise, büyüme seviyesi sürdürülemez hale gelecektir. Bu, 2008’de Büyük Durgunluk gibi bir durgunluğa yol açabilir. Ancak, bu tür bir büyüme, bir iş döngüsü için tipiktir.
2. İhracat liderliğindeki büyüme
Japon, Almanya ve Çin ekonomileri, yüksek cari işlemler fazlası sayesinde ihracat kaynaklı büyüme kaydetmiştir. Çünkü ithalattan önemli ölçüde daha fazla ihracat yapmaktadırlar.
3. Tüketim odaklı büyüme
Bazı ülke ekonomileri, ekonomik büyümeyi teşvik etmek için tüketici harcamalarına bağımlıdır. Bunun sonucu olarak, yüksek cari işlemler açığı oluşur.
4. Emtia İhracatı
Bu ekonomiler petrol veya demir cevheri gibi doğal kaynaklarına bağımlıdır. Örneğin, Suudi Arabistan petrol ihracatı sayesinde çok müreffeh bir ekonomiye sahip oldu. Bununla birlikte, emtia fiyatları düştüğünde bir soruna neden olabilir ve işleri dengelemek için başka endüstriler yoktur.
Ekonomik büyüme ile ilgili üç önemli sorun vardır:
1. Çevresel Maliyetler
Kirlilik ve diğer olumsuz dışsallıklar genellikle artan üretime veya artan ekonomik büyümeye eşlik eder. Ekonomistler genellikle çevre üzerindeki olumsuz etkileri gelişmekte olan ekonomilerdeki hızlı büyüme ile ilişkilendirir.
2. Artan Gelir Eşitsizliği
Büyüme genellikle gelir eşitsizliğinin artmasına neden olur. Ekonominin büyüme yaratan sektöründe yer almayanlar veya bununla ilgili olmayanlar geride kalır. Genellikle, kırsal nüfus en çok etkilenendir.
3. Gelişmekte Olan Ülkelerin Artan Dış Borcu
Gelişmekte olan ekonomiler ekonomik büyümeyi sağlamak için yatırım çekmek ve nihai tüketimi arttırmak yollarına başvururlar. Çoğu zaman, yerel tasarruf yetmediği için dışarıdan borç alırlar. Bu kalkınma politikası kamu borcunun sürekli büyümesini oluşturur ve hükümet (kamu) tüketiminin toplam tüketim içindeki payını artırır. Ayrıca bu durum, yatırımların verimliliğinin yetersiz olmasına da sebep olmaktadır. Sonuç olarak, daha sonra diğer ekonomik ve sosyal problemlerin ortaya çıkabileceği, düşük üretkenlik ve yetersiz rekabetçilik oluşmaktadır.
EKONOMİK BÜYÜMENİN ANA BİLEŞENLERİ
Onlarca yıldır ve nesiller boyunca, yıllık ekonomik büyüme oranındaki birkaç yüzde puanlık küçük farklılıklar, kişi başına düşen GSYİH’da muazzam bir fark yaratıyor.
1950’lerin sonlarından bu yana ekonomistler, fiziksel ve beşeri sermaye derinleşmesinin ve teknolojisinin büyümeye ne ölçüde katkıda bulunduğunu belirlemek için büyüme muhasebesi çalışmaları yürüttü. Her zamanki yaklaşım, kişi başına ekonomik büyümenin ne kadarının fiziksel sermaye ve insan sermayesindeki büyümeyle ilişkilendirilebileceğini tahmin etmek için toplam üretim fonksiyonu kullanmak oldu. Bu iki giriş en azından kabaca ölçülebilir. Büyümenin, artık adı verilen ölçülen girdilerle açıklanamayan kısmı, daha sonra teknolojideki büyümeye bağlanır. Kesin sayısal tahminler, araştırmacıların bu üç ana faktörü hangi zaman diliminde ölçtüğüne bağlı olarak, çalışmadan çalışmaya ve ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir. Bu çalışmalarda, gelişmiş ülke ekonomileri için üç nokta öne çıkmaktadır.
Birincisi, Teknoloji, mevcut makinelerin ve diğer girdilerin daha fazla, daha kaliteli ve tamamen yeni ürünler üretmesini sağlayan tüm gelişmeleri içerir. Beşeri sermaye ve fiziksel sermaye büyümesi, meydana gelen ekonomik büyümenin sadece yarısını veya yarısından azına katkıda bulunurken, teknoloji, tipik olarak ekonomik büyümeye en önemli katkıda bulunuyor. Bir şeyler yapmanın yeni yolları son derece önemlidir.
İkincisi, Fiziksel sermaye firmalar tarafından kullanılan tesis ve ekipmanları ve ayrıca yollar (altyapı da denir) gibi şeyleri içerir. Daha büyük fiziksel sermaye daha fazla çıktı anlamına gelir. Beşeri sermaye ve fiziksel sermaye birikimi benzerdir: Her iki durumda da, yatırım uzun vadeli üretkenlik artışı ile gelecekte ödenir.
Üçüncüsü, fiziksel sermayeye yatırım, işgücü verimliliğinde ve kişi başına GSYH’deki artış için gerekli olsa da, insan sermayesini oluşturmak da en azından aynı derecede önemlidir. Ekonomik büyüme sadece daha fazla makine ve bina meselesi değildir. Örneğin, bütün alt yapısı tahrip edilmiş ve erkek, kadın ve çocuk şeklinde ezici bir miktarda insan sermayesini kaybetmiş Avrupa, piyasa odaklı bir ekonomik çerçevede çalışan vasıflı işçilerin ve teknolojik bilginin güçlü kombinasyonu ile üretken kapasitesini yirmi yıldan daha kısa bir süre içinde daha da yüksek bir seviyeye yükseltti.
Beşeri sermayeyi ölçmenin bir yolu, bir ekonomideki ortalama eğitim düzeylerine bakmaktır. Gelişmiş ülkelerde , lise ve üniversite mezunu olan nüfusun oranı artmaktadır. Bu tür ekonomiler, onlarca yıl öncesine göre daha fazla ve gelişmiş fiziksel sermayeye ve daha iyi eğitimli işçilere sahip olmakla kalmıyor, aynı zamanda bu işçilerin daha ileri teknolojilere erişimlerini de sağlıyorlar. Ekonomik büyüme için- insan sermayesine ve teknolojiye yatırımların yanı sıra fiziksel sermayenin artırılması ile emek verimliliğine yatırım yapmak – bu diğer ekonomiler için de geçerli olmuştur.
Ekonomik Büyüme için, yukarıda sözü edilen beşeri sermaye, fiziksel sermaye ve teknoloji olarak bu üç faktörün birlikte çalışması gerekmektedir. Daha yüksek eğitim ve beceri seviyesine sahip işçiler genellikle teknolojik yenilikler bulma konusunda daha iyidir. Bu teknolojik yenilikler, çoğu zaman fiziksel sermayedeki yeni yatırımın bir parçası olana kadar üretimi arttıramayacak fikirlerdir. Teknolojik yenilikleri bünyesinde barındıran yeni makineler genellikle ek beceriler gerektirir ve bu da işçi becerilerini daha da geliştirir. Ekonomik büyüme için reçete başarılı olacaksa, bir ekonomi toplam üretim fonksiyonunun tüm bileşenlerine ihtiyaç duyar.
Teknolojik seviye, en geniş anlamda üretim süreci, ürün, üretim ve yönetim, pazarlama ve satış sonrası hizmetlerin organizasyonu ile ilgili bilgi ve deneyimin toplamı veya “stoku” olarak tanımlanabilir. Politika yapıcıların ekonomik büyümeyi teşvik etmek ve teknoloji seviyesini doğrudan etkilemek için uyguladığı eğitim ve teknoloji politikalarının yanı sıra; kamu harcamaları ve hane halkının tüketim / tasarruf oranları gibi ekonomik davranışların da büyüme üzerinde doğrudan etkisi olabilir. Hane halkı ve kamu harcamaları, ekonomiye büyüme yaratmak için yeterli harcama sağlama konusunda önemli bir rol oynamaktadır. Tüketim, hane ve hükümetlerin mal ve hizmetleri içeren harcamalarıdır. Hane halkı ve kamu harcamalarının toplamı olarak hesaplanan bir ekonomideki toplam harcama, ekonomik büyümeye katkısı açısından çok önemlidir.
Bazı Gelişmekte Olan Ülkelerde Ekonomik Büyümeye Etki eden Faktörlerin Tespitine Yönelik Çalışmalar
Bahsedeceğimiz ilk çalışma, Ali Eren Alper (Ömer Halisdemir Üniversitesi) tarafıdan yapılan ve “The Relationship of Economic Growth with Consumption, Investment, Unemployment Rates, Saving Rates and Portfolio Investments in The Developing Countries” adı ile yayınlanan makaledir.
Bu çalışmada yazar, Keynesyen makroekonomik modelin, hane halkı harcamalarının, yatırımlarının ve tasarruflarının toplam harcamaları etkileyerek ekonomik büyüme üzerinde önemli etkileri olduğunu belirterek, politika yapıcıların bu değişkenleri korumak için uygun politikaları belirlemeleri ve uygulamalarını ima ettiğini ve bu amaçla, Brezilya, Rusya, Hindistan, Güney Afrika ve Türkiye’de ekonomik büyümenin tüketim, yatırım, işsizlik, portföy yatırımları ve tasarruf oranları ile ilişkisi, 2005-2016 dönemi yıllık verileri kullanılarak panel veri yöntemi ile analiz edildiğini belirtmektedir.
Bu çalışmanın, kesit bağımlılığını dikkate alan Prais-Winsten Panel İlişkili Standart Hatalar ve Uygulanabilir Genelleştirilmiş En Küçük Kareler tahmin sonuçlarına göre, tasarruf oranlarının ekonomik büyüme üzerinde en fazla etkiye sahip olduğu görülmektedir. Tasarruf oranlarındaki %1’lik bir artış, ekonomik büyümeyi %0,50 oranında artırmaktadır. Tüketim harcamalarında %1’lik bir artış ekonomik büyümeyi %0,41 oranında artırmaktadır. Yatırım harcamalarındaki %1’lik artış ekonomik büyümeyi %0,25 oranında artırırken, portföy yatırımlarındaki artış önemsiz olmakla birlikte ekonomik büyüme üzerindeki etkisi olumludur. İşsizlik oranlarındaki artış, teoriye uygun olarak ekonomik büyümeyi olumsuz etkilemektedir.
Çalışma sonucunda yapılabilecek ana politika önerileri iki ana başlık altında listelenebilir. Birincisi, tasarruf oranları ve tüketim harcamalarının ekonomik büyüme üzerinde ciddi ekonomik etkileri vardır. Bu nedenle ülkede tasarruf oranlarını artırmaya yönelik teşvikler uygulanırken tüketim teşvikleri göz ardı edilmemelidir. İkinci olarak, portföy yatırımlarının ekonomik büyüme üzerindeki etkisi henüz önemli değildir.
İkinci çalışma, Magdalena Radelescu, Luminita Serbanescu & Crenguta Ileana Sinis tarafından yapılan ve “Consumption vs. Investments for stimulating economic growth and employment in the CEE Countries – a panel analysis” adı ile yayınlanan çalışmadır. Bu çalışmanın amacı, Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinin elde ettiği yüksek ekonomik büyüme oranlarının, ekonomik büyümeyi etkileyen birçok dış faktör göz önünde bulundurularak, tüketime mi yoksa yatırımlara mı dayandığını bulmak ve ekonomik büyüme ve istihdam eğilimlerinin uzun vadede sürdürülebilir olması durumunda, bu faktörlerin Orta ve Doğu Avrupa ekonomilerindeki istihdam sürecinde nasıl payı olduğunu anlamaktır.
Bulgular
Gelişmekte olan ekonomiler için ana sorun, gelişmiş ekonomilerde olduğu gibi çok yüksek olmayan, yurtiçi tasarrufları aşan finansal kaynakları elde etmektir. Doğrudan Yabancı Yatırımlar (DYY) iç yatırımları desteklemelidir, ancak bu etki ulusal politikalara, DYY’lerin türüne ve yerli firmaların gücüne bağlı olarak ülkeler arasında değişiklik gösterir. Doğrudan yabancı yatırımlar, Orta ve Doğu Avrupa bölgesindeki yerli yatırımları ikame etme eğilimindedir. Orta ve Doğu Avrupa bölgesindeki ulusal otoriteler, çok düşük kurumlar vergisi seviyelerine sahip çok dostane bir mali ortam yaratarak yabancı yatırımcılara çok daha fazla avantaj sağladı, ancak tüm bu avantajlar kriz patlak verdiğinde Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinden büyük DYY çıkışlarını durduramadı. Bu bakımdan, ekonomik toparlanma esas olarak iç çabalarla elde edilmeye devam etti.
Düşük gelirli ve orta gelirli ülkeler için tüketim ve GSYİH arasındaki ilişki daha güçlüdür, çünkü yüksek gelirli ülkeler yatırım ve araştırma ve geliştirme amaçları için daha fazla sermaye ayırmaktadır. Gelişmekte olan ülkelerdeki ekonomik büyümenin yatırım güdümlü olmak yerine mutlaka tüketim öncülüğünde olduğu konusunda genel bir fikir birliği vardır, çünkü bu ekonomilerdeki GSYİH’nin özel tüketim payı genellikle %70-75 arasındadır.
Kim (2017), 52 Asya ülkesinde / bölgesinde özel tüketim ile diğer değişkenler ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkiyi araştırmış ve Asya ekonomilerinin yüksek küresel rekabet gücü ve bazı yüksek tasarruf oranları veya büyük kamu harcamaları gibi önemli özellikleri dikkate alarak, Asya’daki tüketim kaynaklı ekonomik büyüme hipotezinin doğrulandığını göstermiştir. Ancak, tüketim ve yatırımların büyümesi Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde ithalatı canlandırmıştır. Bu durum, İhracat artışı ile dengelenmediği için Orta ve Doğu Avrupa ekonomileri için büyük bir kırılganlık yaratmıştır.
2014’ten sonra bu bölge yeniden büyümeye başladı ve Romanya, Slovenya, Polonya veya Çek Cumhuriyeti gibi bazı Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde çok yüksek büyüme oranları sergilendi. Özel tüketim önemli ölçüde arttı çünkü bu ülkelerdeki para otoriteleri krizden sonra ekonomik büyümeyi yeniden başlatma girişimleri nedeniyle faiz oranlarını neredeyse sürekli azalttı. Kriz sırasında ve sonrasında keza kamu harcamalarıda, kamu ücretlerinin yükselmesi ve bazı sosyal koruma amaçlarının finanse edilmeleri nedeniyle arttı.
Hükümet harcamalarındaki artışın ekonomik büyüme üzerindeki etkisini analiz ederken, hane halkı tüketiminin tepkisi, etkinin açıklanmasında ana bir belirleyicidir. Güney Doğu Avrupa için sermaye amaçlı kamu harcamaları, özel yatırımlar, ticaret serbestliği ve ekonomik büyüme arasında pozitif bir ilişki olduğu kanıtlanmıştır. Bununla birlikte, bu durum vergilendirme veya borçlanma yoluyla finanse edilmektedir ve her ikisi de uzun vadede ekonomi için bir yük oluşturmaktadır.
Panel Sonuçları
Özellikle Orta ve Doğu Avrupa bölgesine (CEE ülkeleri) odaklanarak bir panel düzenlenmiştir. Panel sonuçları, seçilen Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde kişi başına GSYH’yi etkileyen en önemli faktörlerin devlet harcamaları, kurumsal gelir vergisi (kişi başına GSYİH üzerinde olumsuz etkisi olan nicel faktörler), küresel rekabetçilik endeksi ve yolsuzluk algısı endeksi (kişi başına düşen GSYİH üzerinde olumlu etkisi olan nitel faktörler) olduğunu vurgulamıştır.
En önemli faktör ‘hükümet harcamaları’, kişi başına düşen GSYİH’yı olumsuz etkilemektedir. Orta ve Doğu Avrupa bölgesinde harcamalar esas olarak sosyal koruma amaçlarına (özellikle Bulgaristan, Romanya ve Macaristan’daki kriz sırasında) ve kamu sektöründeki ücretlerin artırılmasına yönelikti, bunlar, kişi başına GSYİH’yi desteklemeyen üretken olmayan kamu harcamalarıydı. Bazı seçilmiş Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde (Hırvatistan, Macaristan, Slovenya), kamu borcu aşırıdır çünkü üretken olmayan hükümet harcamaları esas olarak aşırı borçlanma ile finanse edilmektedir. Bu nedenle, bu faktörün işsizlik oranı üzerindeki uzun vadeli ve kısa vadeli etkisi önemli ve onu artırıcı yöndedir. Seçilen bu Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde, hükümet harcamaları kamu yatırımlarını desteklemediğinden, kişi başına düşen GSYİH üzerindeki etkisi büyük ölçüde olumsuz olmuştur, çünkü bu büyük kamu sektörleri istihdam yaratmamıştır. Bu bulgular, kamu harcamaları ile GSYİH büyümesi arasında negatif bir korelasyon bulan önceki çalışmalarla uyumludur.
GCI ve kurumlar vergisi, kişi başına GSYİH büyümesi için kısa ve uzun vadede en önemli faktörlerdir, bunu yolsuzluk algısı endeksi ve hükümet harcamaları izlemektedir. Hükümet harcamaları kısa vadede kişi başına düşen GSYİH üzerinde güçlü ve olumsuz etki yapar, ancak kişi başına düşen GSYİH üzerindeki bu olumsuz etkisi zamanla azalmaktadır. İşsizlik oranı (kişi başına düşen GSYİH üzerinde olumsuz etkisi olan), yurtiçi yatırımlar, özel tüketim ve tasarruf oranı (kişi başına düşen GSYİH üzerinde pozitif etkisi olan) kişi başına GSYİH için önemli faktörleri temsil etmektedir. Özel tüketimin, kişi başına düşen GSYİH üzerindeki etkisi değişkendir. Kısa vadede etkisi olumlu, uzun vadede etkisi olumsuzdur. DYY’lerin kişi başına düşen GSYİH üzerindeki etkisi Orta ve Doğu Avrupa bölgesinde zayıf ve olumludur.
Yolsuzluk algılama endeksi, seçilmiş birçok Orta ve Doğu Avrupa ülkesinde (Bulgaristan, Romanya, Hırvatistan ve hatta Slovakya) iyileşmiştir ve bu durum kişi başına GSYİH üzerinde olumlu etki yapmaktadır. Küresel rekabetçilik endeksi, kişi başına düşen GSYİH’yi olumlu yönde etkilemektedir. Bu endeks makroekonomik çevre faktörlerini, eğitim, altyapı ve piyasa verimlilik faktörlerini (yolsuzluk kontrolü, bürokrasi, altyapı kalitesi, yönetişim etkinliği, siyasi istikrar, hukukun üstünlüğü faktörleri, mülkiyet hakları gibi) içerir.
Kişi başına GSYH büyüme oranını etkileyen bir sonraki önemli faktörler işsizlik, özel tüketim ve tasarruf oranıdır. İşsizlik oranı, beklediğimiz gibi kişi başına GSYİH artışı ile negatif korelasyon göstermektedir. Orta ve Doğu Avrupa bölgesinde yüksek ekonomik büyüme oranları, özel tüketimdeki önemli artışla sağlanmıştır. Özel tüketimdeki bu artış, gevşek kredi koşulları ve toplam ücretlerin artmasıyla desteklenmiştir (işgücü verimliliği bu tür ücret artışını özellikle kamu sektöründe desteklemese de). Bu nedenle, özel tüketimin kişi başına GSYH üzerindeki etkisi hükümet harcamalarının etkisine benziyordu ve uzun vadede negatifken, işsizlik oranı üzerindeki etki, hem kısa hem de uzun vadede pozitif oldu. Tasarruflar etkin bir şekilde kullanılıyorsa yatırımları desteklemelidir, ancak Orta ve Doğu Avrupa bölgesinde, düşük faiz oranlı bankacılık borçlanmalarına dayalı tüketimdeki yüksek artış nedeniyle yatırımlar için yeterli olmamışlar veya yatırım amaçlı olarak verimli kullanılmamışlardır. Tasarruf ve özel tüketim arasında güçlü bir negatif korelasyon bulunurken, tasarruflar ile yurtiçi yatırımlar ve net ihracat arasındaki korelasyon pozitif fakat çok daha zayıftır.
Kurumlar vergisi, bu verginin tüm AB’de (Romanya veya Bulgaristan’da olduğu gibi) en düşük olduğu seçilmiş az sayıda Orta ve Doğu Avrupa ülkesi olmasına rağmen, kişi başına GSYİH üzerinde orta düzeyde olumsuz bir etki göstermektedir. Yinede, mali faktörler, yatırımlar ve kişi başına düşen GSYİH artışı için en önemli faktörler olarak görünmemektedir.
KAYNAK:
Ali Eren Alper, Ömer Halisdemir Üniversitesi, “The Relationship of Economic Growth with Consumption, Investment, Unemployment Rates, Saving Rates and Portfolio Investments in The Developing Countries” , Haziran 2018
Magdalena Radelescu, Luminita Serbanescu & Crenguta Ileana Sinis, “Consumption vs. Investments for stimulating economic growth and employment in the CEE Countries – a panel analysis”
Prateek Aqarwal, Member since June 20, 2011
sayral.com 